Over de hele wereld dicteren de culturele normen dat overmatige of zichtbare beharing op bepaalde lichaamsdelen op zijn minst onaantrekkelijk is en in het ergste geval zelfs problematisch.
Het ontstaan van plaatselijke of verspreid liggende, ongewenste en overtollige haargroei kan plaatsvinden tezamen met vele aangeboren syndromen, alsook door het gebruik van bepaalde medicijnen (vooral met androgene hormonen) of door de aanwezigheid van ovariale- of bijniertumoren. Tevens kan dit voorkomen in een normale variant. Het gebruik van de juiste terminologie is verwarrend en tegelijkertijd ook belangrijk voor het beschrijven van overtollige haargroei. Hypertrichose is de overmatige groei van beharing die op elke plek van het lichaam kan plaatsvinden en zowel bij mannen als vrouwen voorkomt. Hirsutisme is de aanwezigheid van overmatige haargroei bij vrouwen die alleen voorkomt op androgeen-afhankelijke plekken.
Oorzaken van hirsutisme en hypertrichose
- Viriliserende tumoren
- Bijnier
- Eierstok
- Endocriene afwijkingen
- Syndroom van Cushing
- Medicijnen
- androgene hormonen
- pillen voor geboortebeperking
- minoxidil
- fenytoïne (Regaine®)
- penicillamine
- diazoxiden
- cyclosporine
- bijnierschorshormonen
- fenothiozinen
- haloperidol
- Polycysteus ovariumsyndroom
- Ondervoeding
- Porfyrie
- Anorexia nervosa
- Hypothyroïdisme
- Dermatomyositis
- Idiopathisch (onbekend)
Hirsutisme, of overmatige haargroei bij vrouwen op androgeen-afhankelijke plekken, kan men meestal aantreffen op de bovenlip, kin, borst, dijbeen, rug en onderbuik. Daarentegen kan hypertrichose zich overal op het lichaam van zowel de man als de vrouw voordoen.
Hirsutisme wordt hetzij door een teveel aan androgene hormonen veroorzaakt, danwel door exogene medicijnen. De meest gangbare oorzaken zijn het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) en idiopatisch hirsutisme. De aandoeningen van androgene hormonen ontstaan meestal in de hypofyse of het ovarium. Verhoogde niveaus van adrenocorticotropine hormonen, die de bijniersecretie van cortisol doen toenemen, zijn zelden de oorzaak van hirsutisme. Onder hirsutisme dat de bijnier als oorzaak heeft, vallen virilliserende soorten van aangeboren bijnierhyperplasie en bijnierneoplasie. PCOS is echter de meest voorkomende oorzaak van hirsutisme. In de Verenigde Staten heeft 70% van de Cliënten met PCOS hirsutisme. De ernst van de gevolgen liep uiteen van matig hirsutisme tot virilisatie. Hirsutisme kan worden veroorzaakt door androgeen producerend neoplasma in het ovarium. Omdat insuline de androgene productie in het ovarium stimuleert, ontstaat insulineresistentie als gevolg van een overmatige insulineproductie.
Idiopatisch hirsutisme is een diagnose die door middel van uitsluiting tot stand komt. De testosteronspiegels kunnen bij Cliënten met idiopatisch hirsutisme normaal zijn ondanks dat de vrije testosteronspiegels hoog zijn. Uiteraard kan idiopatisch hirsutisme ook worden veroorzaakt door stress
Oorzaken van Hirsutisme en Hypertrichose
Anorexia nervosa en hypothyroïdisme kunnen hypertrichose veroorzaken. Cliënten met anorexia nervosa krijgen veelal een ietwat donkere haargroei op het gezicht, de romp en armen. Bij hypothyroïdisme is de haargroei meestal lang, fijn, zacht en zonder pigment (donshaar). Alhoewel er meerdere medicijnen zijn die hypertrichose kunnen veroorzaken, is de pathofysiologie van door medicijnen veroorzaakte hypertrichose onbekend. Alle rassen hebben vergelijkbare androgene en oestrogene niveaus ondanks dat er opvallende verschillen zijn in de hoeveelheid lichaamshaar. Blanke mensen hebben meer haar dan zwarte mensen, Aziaten en indianen. Het aantal haarfollikels per huidseenheid verschilt per etnische groepering (Mediterraan > Noord-Europees > Aziatisch). Aziatische mensen hebben zelden haar in het gezicht of op het lichaam buiten de algemeen bekende gebieden en de oksels. Blanke vrouwen die uit het Middellandse-Zeegebied komen hebben meer haargroei en meer overtollig haar in het gezicht dan Noord-Europese vrouwen (blond, lichte huid). Mannen en vrouwen hebben dus een breed scala van normale haargroei die grotendeels is gebaseerd op raciale en etnische aanleg.
Geneeskundige behandeling van Hirsutisme
Medische verzorging van hirsutisme bestaat uit het verminderen van de androgene activiteit nabij de follikel. Dit kan worden bereikt door:
1. androgene receptoren tegen te houden
2. een afname van de productie van DHT (dihydrotestosteron), of
3. een afname van het follikelniveau dat blootstaat aan androgene hormonen.
Orale voorbehoedsmiddelen verminderen de beschikbaarheid van androgene hormonen in de huid voornamelijk door androgene secretie in het ovarium. Steroïden als dexamethason of prednison kunnen worden voorgeschreven om àdrenocorticotroophormoon (ACTH) secretie en adrenale androgene hormoonproductie te onderdrukken. Deze methode is echter minder doeltreffend dan orale voorbehoedsmiddelen.
Anti-androgene hormonen (bijv. spironolactoon, flutamide) zijn antagonistische androgene receptoren die androgene gevolgen binnen de follikels tegenhouden.
5α-reductase-remmers (bijv. finasteride) verminderen de intrafolliculaire synthese van DHT.
Tijdelijke behandeling
Verscheidene methodes bewerkstelligen een tijdelijke ontharing, zoals scheren, harsen, het gebruiken van ontharingscrèmes en epileren.
Scheren
Door het scheren met een elektrisch scheerapparaat of veiligheidsscheermes is het mogelijk om goedkoop en zonder veel pijn te ontharen. De welbekende nadelen zijn echter het ontstaan van stoppels, huidirritatie en de snelle terugkeer van het haar.
Harsen
Harsen blijft een populaire methode om te ontharen. Harsen verwijdert het haar door het van onder de oppervlakte uit te trekken. De nieuwgroei is langzamer en het ontharingseffect duurt ongeveer 2 tot 6 weken. De nieuwe haren zijn aanvankelijk dunner en zijn vroeg-anagene haren. Om goed met hars te kunnen werken moet het haar enkele centimeters lang zijn. Alhoewel harsen meestal weinig problemen oplevert, kunnen er bijwerkingen zijn zoals pijn, huidirritatie en ontsteking van de follikels. Bij het harsen kunnen ook allerlei sensibiliserende stoffen worden gebruikt waaronder bijenwas, benzocaïne, essence en hars.
Handmatige ontharing
Het epileren van haren met behulp van een pincet wordt gebruikt voor afzonderlijke haren en wordt daarom alleen gebruikt voor het ontharen van kleine gedeeltes. Bij deze methode kan er sprake zijn van ingroeiende haren, ontstoken follikels en littekens, enkan het donshaar vervangen worden door terminaal haar.